Tekst i zdjęcia: Bartosz Król,

Rzym, Toskania, Betlejem

Słowacja / Europa

Słowackie Betlejem, słowacki Rzym i słowacka Toskania – trudno tam nie westchnąć z zachwytu. Na zachodzie kraju warto bowiem zwiedzić nie tylko stołeczną Bratysławę. Nitra i Trnawa oraz tereny wokół nich to turystyczne perełki pełne zróżnicowanych atrakcji.

Nitra dla każdego Słowaka jest miejscem szczególnym. Po pierwsze, jest to najstarsze miasto w tym kraju, jego korzenie sięgają IX w. Po drugie, jest kolebką chrześcijaństwa na Słowacji – to właśnie tutaj książę Pribina około 828 r. wybudował pierwszy kościół, dzięki czemu Nitra bywa określana słowackim Betlejem. Po trzecie, to bardzo ważny ośrodek akademicki (20–25 proc. mieszkańców stanowią studenci), którego absolwenci odgrywają czołowe role w życiu kraju. Nitra, szóste co do wielkości miasto na Słowacji (za Bratysławą, Koszycami, Preszowem, Żyliną i Bańską Bystrzycą), łączy uroki kameralnego miasteczka z zaletami aglomeracji miejskiej. Wokół Nitry znajdują się też najbardziej żyzne gleby, a jej region jest spichlerzem Słowacji.

BETLEJEM KSIĘCIA PRIBINY

Ogromnym atutem Nitry jest malownicze położenie pośród wzgórz. Najwyższe i najbardziej charakterystyczne spośród nich to Zobor (588 m n.p.m.), które można łatwo rozpoznać po znajdującej się tam wieży radiowo-telewizyjnej. Z myślą o zwiedzających przygotowano tu blisko 15-kilometrową ścieżkę edukacyjną z 27 przystankami. Bo Zobor kryje wiele tajemnic i stanowi tło dla licznych legend. Dość powiedzieć, że na jego zachodnim zboczu można zobaczyć pozostałości najstarszego klasztoru na Słowacji, który założono w latach 850–880. Tam także znajduje się Jaskinia św. Świerada, którą zamieszkiwał przybyły z Polski pustelnik św. Andrzej Świerad, jeden z patronów Nitry. Oblegana na trasie jest też Piramida, a po drodze do niej – punkty obserwacyjne z lunetami.
Drugim kluczowym dla miasta wzniesieniem jest Wzgórze Zamkowe. Mało kto wie, ale nitrzańskie fortyfikacje należą do największych średniowiecznych umocnień w Europie. Za murami zamkowymi znajdują się m.in.: katedra św. Emerama, która składa się z kościoła górnego, kościoła dolnego i romańskiego kościółka, pałac biskupi, Wieża Vazula, muzeum diecezjalne oraz budynki gospodarcze. W romańskim kościółku, który pochodzi z XI w. i prawdopodobnie stoi na miejscu pierwszego kościoła na Słowacji, znajdują się relikwie św. Cyryla, św. Ondreja i św. Benedykta. W kościele górnym z pierwszej połowy XIV w. warto zwrócić uwagę na renesansową chrzcielnicę, barokowy ołtarz oraz przepiękne freski. Warto także zwiedzić skarbiec katedralny z drogocennymi przedmiotami liturgicznymi i najstarszym zachowanym na Słowacji rękopisem (z 1083 r.).
W zaułkach Górnego Miasta, które leży pomiędzy współczesnym centrum Nitry a zamkiem, koniecznie trzeba przystanąć pod pomnikiem legendarnego Corgona – młodego kowala, który uratował twierdzę przed najazdem tureckim. Zgodnie z legendą, jeśli potrze się jego duży palec u nogi i pomyśli życzenie, to na pewno się ono spełni. Pomnik Corgona znajduje się przy górnomiejskich zabudowaniach, natomiast pośrodku placu stoi pomnik wspomnianego księcia Pribiny. Z kolei w budynku Wielkiego Seminarium warto odnaleźć Bibliotekę Diecezjalną, w której zbiorach znajduje się blisko 70 tys. unikatowych woluminów – w tym blisko sto starodruków z końca XV w.
W Dolnym Mieście nie wypada nie przejść się Stefanikovą triedą, czyli głównym deptakiem tej części Nitry. Na jednym jego końcu stoi nowoczesna galeria handlowa Mlyny (nazwa nawiązuje do znajdujących się tu dawniej młynów), a na drugim leży plac Świętopełka z teatrem, ratuszem, okazałą fontanną oraz licznymi knajpkami. Dobrym pomysłem jest też spacer po ulicy Kupieckiej, znanej z pracowni artystycznych i znakomitych kawiarni, oraz przechadzka aleją wzdłuż rzeki Nitra, nad którą jest położone to 80-tysięczne miasto.

MIÓD, ŻUBRY I LIPICANY

Niewiele ponad 30 km na wschód od Nitry znajdują się Topolcianky. Na pozór zwykła miejscowość, jakich pełno w tej części Słowacji. Tyle tylko, że na poznawaniu tutejszych atrakcji można spędzić nawet cały dzień. Największym magnesem jest renesansowy zamek, który przed II wojną światową był letnią rezydencją pierwszego prezydenta Czechosłowacji Tomasa Masaryka. Miłośników arabów, hucułów i lipicanów ściąga z kolei do miasteczka Narodowa Stadnina Koni. Na jej terenie można nie tylko przyjrzeć się hodowanym tam rasom, ale i obserwować przeróżne zawody jeździeckie. Sławą wykraczającą poza granice Słowacji cieszy się ośrodek hodowli żubrów, znajdujący się na obrzeżach miasta. Na brak odwiedzających nie narzekają także w tamtejszej winnicy Château Topoľčianky, gdzie wytwarza się ponad jedną czwartą słowackich win. Łączny areał upraw to ponad pół tysiąca hektarów, a roczna produkcja wina 5–6 milionów butelek.
Ciekawych miejsc można znaleźć wokół Trnawy wiele. Jednym z nich jest choćby zamek w Smolenicach na zboczu Małych Karpat, obecnie należący do Słowackiej Akademii Nauk, a dawniej do rodu Palffych, którzy posiadali wiele budowli na terenie kraju tarnawskiego, nitrzańskiego i bratysławskiego. Pierwsza twierdza w tym miejscu stała już w XIV w., ale spłonęła podczas wojen napoleońskich i w obecnym kształcie została odbudowana po II wojnie światowej. W Smolenicach warto też odwiedzić miodosytnię Vcelco, gdzie jest produkowany jeden z najlepszych na świecie miodów pitnych.

SŁOWACKI RZYM

Sama Trnawa potrafi zauroczyć na dobre. Łatwo przy tym zrozumieć, dlaczego liczące niespełna 70 tys. mieszkańców miasto nazywa się słowackim Rzymem. W żadnym innym mieście na Słowacji nie ma tylu kościołów na tak małym obszarze. Wystarczy wspomnieć o dwóch: wczesnobarokowym kościele uniwersyteckim św. Jana Chrzciciela z gigantycznym ołtarzem głównym z 1640 r. oraz o gotyckiej bazylice św. Mikołaja, która za czasów Austro-Węgier pełniła funkcję katedry węgierskich prymasów (teren dzisiejszej Słowacji był nazywany wówczas Górnymi Węgrami).
Urokliwe jest całe Stare Miasto, na czele z deptakiem – ulicą Hlavną. To właśnie przy niej wznosi się XVI-wieczna wieża miejska, z której rozciąga się piękna panorama całej okolicy. Gdy patrzy się z góry na gąszcz czerwonych dachówek, przypomina się Bolonia. Podobnie jak w tym włoskim mieście, również w Trnawie nie brakuje klimatycznych miejsc, gdzie można wypić dobre espresso lub latte. Bodaj największe wrażenie robi Synagoga Cafe, bo rzadko kiedy jest okazja, aby nacieszyć się smakiem pysznej kawy w tak oryginalnym wnętrzu – elementy dekoracyjne pochodzą z dawnej synagogi.
Trnawa jest jednym z niewielu miast w Europie Środkowej, które może się pochwalić równie okazałymi fragmentami muru obronnego, datowanego na XIII–XVI w. Część z niego znajduje się za trybuną najnowocześniejszego na Słowacji stadionu piłkarskiego. Stojący w samym centrum miasta obiekt służy nie tylko celom sportowym, lecz także typowo komercyjnym. Przy części trybun mieści się galeria handlowa, z innej natomiast strony są puby, bary, restauracje oraz salon fitness.
Stolica kraju trnawskiego jest także miejscem, gdzie co roku odbywają się rozmaite wydarzenia o wieloletniej już tradycji. Połowa maja stoi pod znakiem imprezy Majowy Kwiat, kiedy to miejski rynek zapełnia się kwiatami prawie każdego gatunku, a aranżacje z roślin ozdobnych, skalnych, drzewiastych i leczniczych cieszą oko zarówno z perspektywy deptaka, jak i wspomnianej już wieży widokowej. Na początku czerwca w Trnawie gości Festiwal Lumen, który od prawie ćwierćwiecza ściąga do miasta międzynarodową czołówkę sceny gospel. Połowa sierpnia natomiast to czas, kiedy w mieście odbywa się Trnawska Brama – festiwal folklorystyczny, który przybliża dawne tradycje i obyczaje oraz rzemiosło ludowe. Od końca lipca do połowy września miasto opanowują dźwięki muzyki organowej oraz muzycy światowej sławy. W pierwszej połowie września pod murami rozbija się też średniowieczny obóz, który jest częścią tradycyjnego Jarmarku Trnawskiego i oddaje klimat dawnych lokalnych targów.